Szybko zmieniające się realia społeczne sprawiają, że sukcesywnie spada liczba zawieranych małżeństw. Coraz więcej partnerów woli żyć w konkubinacie. Do tego stanu rzeczy nie są jeszcze dostosowane przepisy. Warto pamiętać, że między małżeństwem a konkubinatem występuje szereg rozbieżności prawnych. Sprawdź, czy można przeprowadzić podział majątku bez ślubu i jakie są prawa konkubenta po rozstaniu.
Co to jest konkubinat?
Konkubinat jest nieformalnym związkiem, w którym partnerzy żyją wspólnie i razem prowadzą gospodarstwo domowe analogicznie jak małżeństwo, jednak nie zdecydowali się na ślub. Takie rozwiązanie wybiera obecnie wiele par. Mimo to w Polsce brakuje przepisów, które regulowałyby sytuację partnerów, którzy nie zawarli związku małżeńskiego. Ewentualne ustalenia dotyczące formalnych stosunków między partnerami mogą być wprowadzone na mocy indywidualnej umowy zawartej między konkubentami.
Nie można zapominać, że osoby żyjące bez ślubu nie korzystają z ustawowych regulacji np. w zakresie dziedziczenia. Konkubent nie otrzyma majątku po zmarłym partnerze na podstawie ustawy. Ewentualne powołanie do spadku wymaga w tym przypadku spisania testamentu. Inne zasady dotyczą też kwestii majątku partnerów.
Wspólny majątek małżonków – kiedy powstaje?
W chwili zawarcia małżeństwa między małżonkami powstaje z mocy ustawy wspólność majątkowa, która obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. W ten sposób powstaje majątek wspólny. W jego zakres wchodzą m.in. wynagrodzenia partnerów. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Jeśli małżonkowie chcą w inny sposób uregulować stosunki majątkowe między sobą, muszą podpisać umowę małżeńską majątkową, popularnie zwaną intercyzą. Oprócz ustanowienia rozdzielności majątkowej partnerzy mają też prawo ustalić, które przedmioty wejdą do wspólnego majątku, a które pozostaną w ich majątkach osobistych.
W przypadku ustroju wspólności majątkowej w razie rozwodu majątek jest dzielony co do zasady na równe udziały. Podział poszczególnych przedmiotów wchodzących w jego skład wymaga jednak podpisania umowy albo skierowania sprawy do sądu.
Majątek partnerów żyjących w konkubinacie – podstawowe zasady
Nieformalny związek jest równoznaczny z brakiem konkretnego statusu prawnego. Konkubenci korzystają z daleko idącej swobody, ale z punktu widzenia przepisów nie mają praw do swoich wzajemnych majątków. W tym przypadku nie powstaje też majątek wspólny.
Prowadzenie jednego gospodarstwa domowego naturalnie generuje koszty. Konkubenci ponoszą je wspólnie według wzajemnych ustaleń. Po rozstaniu nie dojdzie do podziału majątku ze względu na jego nieistnienie, jednak może zachodzić konieczność wzajemnych rozliczeń. W tym zakresie właściwe będą ogólne przepisy prawa cywilnego, w tym m.in. dotyczące współwłasności oraz jej zniesienia czy bezpodstawnego wzbogacenia.
Jak chronić swój majątek w konkubinacie?
Życie w konkubinacie może być dobrym rozwiązaniem dla niektórych osób, które wpisze się w ich potrzeby i oczekiwania. Przed podjęciem decyzji o niezawieraniu związku małżeńskiego trzeba jednak mieć świadomość różnic w sytuacji prawnej obu form wspólnego życia.
– Niektóre osoby żyjące bez ślubu nie wiedzą, że z punktu widzenia przepisów są najczęściej traktowane jak obce dla swojego partnera. Tym samym nie mają prawa do dziedziczenia ani do żadnej części jego majątku – wskazuje ekspert z Kancelarii Adwokackiej Butny. – Z tego powodu, żyjąc w konkubinacie, warto zadbać o niezależne uregulowanie swoich spraw majątkowych oraz w razie potrzeby o spisanie testamentu – dodaje ekspert.
Konkubenci powinni dbać o transparentność swoich finansów. W razie wspólnych zakupów trzeba pamiętać, aby gromadzić faktury i rachunki oraz informacje o tym, jaką część kosztów pokrył każdy z partnerów. W przypadku większych zobowiązań należy zawsze zawierać pisemne umowy, w których jako nabywców bądź dłużników wskażesz nie tylko siebie, ale również swojego partnera. Mowa tu w szczególności o zakupie pojazdu, elektroniki, mieszkania czy zaciągnięciu kredytu. Osoby żyjące w konkubinacie mogą też pomyśleć o zawarciu tzw. umowy partnerskiej, w której uregulują wszystkie istotne z ich punktu widzenia kwestie majątkowe.
Rozliczenia po zakończeniu konkubinatu mogą dotyczyć różnych aspektów, w tym przede wszystkim wspólnych inwestycji, zaciągniętych zobowiązań czy zakupionych ruchomości oraz nieruchomości. Jeżeli jedna strona wykaże, że poniosła większe koszty w związku z transakcją, może się domagać np. zwrotu części nakładów. O ile między byłymi konkubentami nie dojdzie do sprawy o podział majątku, to może mieć miejsce m.in. zniesienie współwłasności.
W razie konieczności przeprowadzenia rozliczeń z byłym partnerem warto korzystać z pomocy doświadczonych w takich postępowaniach prawników. Specjaliści przeprowadzą analizę sprawy i wskażą dostępne możliwości działania.
